Badacze KMO
Badacze KMO to nasze flagowe działanie, w ramach którego uczniowie i uczennice wcielają się w rolę naukowców i zespołowo realizują wieloetapowe projekty badawcze. Mają w tym wysoki poziom autonomii – to od nich zależy, jak podejdą do problemu badawczego i jak go rozwiążą. Wspierający ich nauczyciele, koordynatorzy z Centrum Nauki Kopernik oraz eksperci dziedzinowi czuwają przede wszystkim nad tym, aby w swoich działaniach uczniowie podążali za kolejnymi etapami metody badawczej, tj. aby:
- zbierali informacje na temat zagadnienia,
- stawiali pytania badawcze i formułowali hipotezy,
- weryfikowali swoje hipotezy poprzez projektowanie
i realizowanie doświadczeń, - gromadzili i analizowali dane,
- wyciągali i opisywali swoje wnioski.
W ramach podsumowania poszczególne zespoły prezentują sobie nawzajem zebrane w trakcie prac projektowych doświadczenia i wnioski.
Pierwsza edycja Badaczy KMO odbyła się w roku szkolnym 2020/21 w województwie warmińsko-mazurskim. Od roku 2022/23 do klubów z Polskich dołączyły także kluby zagraniczne z Gruzji i Ukrainy. Do roku 2025 w projektach badawczych wzięło udział już ok. 1600 uczniów i uczennic!
Osoby zainteresowane samodzielnym przeprowadzeniem projektu badawczego zachęcamy do zapoznania się z publikacją, w której zebraliśmy nasze doświadczenia z prac nad projektem „Oko w oko z rozwielitką”.
Opis projektu
Czy rozsypane klocki mogą samoczynnie ułożyć się w piramidę lub wieżę? Utworzyć równomierne struktury o niespotykanej powtarzalności i symetrii?
To oczekiwanie brzmi jak fantastyka naukowa lub kojarzy się wizjami filmowymi o sieciach, matrycach i regularności. Okazuje się, że możliwość spontanicznego porządkowania materii jest powszechna w świecie minerałów, a obserwacje i badanie kryształów to więcej niż fascynacja biżuterią. Te wytworzone przez naturę struktury możemy oglądać nie tylko w egzotycznych jaskiniach. Występują one wokół nas częściej, niż się wydaje, tylko nieraz potrzeba do ich zobaczenia lupy lub mikroskopu.
Przy odrobinie cierpliwości możemy sami „wyhodować” atrakcyjne formy krystaliczne i sprawdzić, co wpływa na różnorodność kształtów i powtarzalność symetrii. Ta hodowla” kryształów może być prowadzona na wiele sposobów, na przykład tak, by otrzymać materiały o wysokiej czystości lub pożądanym składzie. Prawie 100 lat temu koncepcję takiej krystalizacji stworzył i rozwinął polski naukowiec Jan Czochralski. W oparciu o tę metodę do dziś produkowane są krystaliczne materiały półprzewodnikowe do wyrobu układów scalonych.
„Kostki zostały rzucone” to zaproszenie do świata krystalografii, minerałów, geologii – z wykorzystaniem prostych narzędzi, zachęcające do uważnej obserwacji i poszukiwań. Zapraszamy do wspólnego poznawania świata krystalografii, minerałów, geologii – z wykorzystaniem prostych narzędzi, zachęcającego do uważnej obserwacji i poszukiwań.
Badacze KMO 2025 – województwo Mazowieckie
W roku 2025 20 Klubów Młodego Odkrywcy z woj. mazowieckiego zaplanowało i przeprowadziło własne projekty badawcze w obszarze szeroko rozumianej krystalografii. Jak w poprzednich edycjach opiekunowie KMO otrzymali zestaw materiałów do realizacji projektów i wsparcie merytoryczne oraz narzędzia ułatwiające współpracę i wymianę doświadczeń. Dzięki tej inicjatywie opiekunowie rozwinęli umiejętność organizacji i prowadzenia projektów badawczych w klubach, a klubowicze postawę i umiejętności badawcze. Projekt poprowadzili pasjonaci nauki i edukacji: Monika Jędrzejewska i Adam Zahler z Centrum Nauki Kopernik.
Uczestniczące kluby:
| Wulkany Energii | Szkoła Podstawowa Nr 20 im. Jana Gutenberga Fundacji Szkolnej w Warszawie |
| Szaleni Chemicy | Szkoła Podstawowa z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 157 im. Adama Mickiewicza, Warszawa |
| Chmura eksperymentów | Szkoła w Chmurze — Centrum Spotkań Szkoły w Chmurze Reduta, Warszawa |
| #laboratorium | Niepubliczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. K. Kolumba w Żyrardowie |
| Cztery Żywioły | Młodzieżowy Dom Kultury w Pruszkowie |
| Eksploratorzy przyrody | Piaseczno |
| Babiniaki | Publiczna Szkoła Podstawowa im. Heleny Długoszewskiej w Babinie |
| Sowy | SP 41, Warszawa, ul. Drewniana 8 |
| Tęczowe jednorożce | PSP im ks. Jana Twardowskiego w Samogoszczy |
| DAR UA | Warszawska szkoła ukraińska, KMO „DAR” Warszawa |
| Eksperymentowanie na dywanie | Biblioteka dla Dzieci i Młodzieży nr 23 Warszawa |
| Odkrywcy (lub Omega) | Stróżewo |
| Molekuły | Szkoła Podstawowa im. Mieczysława Czychowskiego w Dzbeninie |
| Mały inżynier | Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Huszlewie w Zespole Szkolno-Wychowawczym w Huszlewie |
| KMO Baniocha | Klub Młodego Odkrywcy w Baniosze Szkoła Podstawowa im Polski Niepodległej w Baniosze |
| Sigma | ZPPO w Starej Kornicy |
| Wybuchowi odkrywcy / STO9 | Szkoła podstawowa STO 9, ul. Wiolinowa, Warszawa |
| Koło Kosmiczne | Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące „ŻAGLE” Stowarzyszenia „STERNIK, Warszawa Międzylesie + Ośrodek Kultur „Patria”, Klub Młodzieżowy „Potok”, Józefów (koło Otwocka) |
| Kolumbus | KMO Kolumbus |
| Grójecki Klub Młodego Odkrywcy | Fundacja Edustrefa – Grójecki klub młodych odkrywców Grójec 05-600 |
Opis projektu
Mimo nadstawiania uszu i wytężonej uwagi nie rozpoznajecie odgłosów chrupania, mlaskania, gryzienia? A przecież wokół nas ma miejsce olbrzymia uczta, trwa nieustanne WIELKIE ŻARCIE! Nie słychać, nie widać, a cały czas ubywa nam fragmentów otoczenia. Co jest pożerane? Wszystko – i stalowe mosty, i plastikowe butelki, i betonowe nawierzchnie lotnisk. A kto to wszystko pochłania w procesie nieustającej konsumpcji? Wielkim żarłokiem jest potrzebny nam do życia tlen, pomaga mu w żarciu woda i ułatwiają to pochłanianie „przyprawy” – rozpuszczane w wodzie sole. Czy są jakieś ustalone pory tych posiłków? Niestety nie. Żarcie trwa cały czas, niezależnie od pory dnia i nocy. Inne „menu” jest w ciepłym i wilgotnym klimacie, inne na słonecznej pustyni, inne w zakamarkach miast lub skalnych urwiskach.
Korozja, bo o niej mowa, to nie tylko utajone, bezgłośne zjawisko fizyko-chemiczne. To bezzwrotna strata zabierająca nam istotną część dzieł naszych rąk i maszyn. Przybliżone szacunki dla Polski mówią o 6-10% PKB, czyli kwocie około 60 mld $ rocznie – to ponad dwa razy tyle, ile wynosi budżet na naukę.
Walka z korozją to nieustanna bitwa, w której ciągle pojawiają się zarówno nowe metody obrony, jak i nowe zagrożenia. Jakie? Tu jest właśnie pole do działania dla badaczy – rozpoznać, zbadać i zabezpieczyć. Do dzieła!
Badacze KMO 2022-23 oraz 2024 – Gruzja, Ukraina i Mazowsze
W ostatnich latach swoje projekty w ramach tematu „Wielkie żarcie” zrealizowały 43 kluby z Gruzji, Ukrainy i Polski. Łącznie wzięło w nich udział ok. 650 osób. Realizacja tych działań była koordynowana i wspierana merytorycznie przez Ilia State University i Centrum Nauki Kopernik. Dzięki tej inicjatywie opiekunowie KMO rozwinęli umiejętność organizacji i prowadzenia projektów badawczych w klubach, a klubowicze i klubowiczki postawę i umiejętności badawcze.
Opis projektu
Jak wpływa wietrzenie klasy w przy dużym zanieczyszczeniu powietrza na dworze na jakość powietrza w naszym pomieszczeniu? Czy firana w oknie ma w tej sytuacji znaczenie? Czy ruch aut opiekunów odwożących uczniów pogarsza jakość powietrza w otoczeniu naszej szkoły? Jak interpretować informacje o zanieczyszczeniach z popularnych serwisów tematycznych?
Jeśli zadajecie sobie podobne pytania w klubie, interesujecie się zagadnieniami zanieczyszczeń powietrza lub chcielibyście je w działania klubu wprowadzić, zapraszamy do projektu edukacyjnego „Co wisi w powietrzu? Badamy zanieczyszczenia pyłowe.” z cyklu Badacze KMO. Na projekt składa się:
- eksperymentowanie z wykorzystaniem zestawu edukacyjnego MPP moduł „Jakość powietrza”
- poznawanie zagadnień związanych z zanieczyszczeniami pyłowymi np. dotyczącymi źródeł zanieczyszczeń czy czynników wpływających na zanieczyszczenie powietrza
- praktyka w prowadzeniu pomiarów za pomocą czujnika pyłów opartego na mikrokontrolerze microbit
- badanie jakości powietrza w najbliższej okolicy
- przygotowanie projektów badawczych w zespołach 2-3 klubów przy wsparciu eksperta
- realizacja projektów badawczych w klubach we współpracy w ramach zespołu przy wsparciu eksperta
- prezentacja i dyskusja wyników badań na forum międzyklubowym
W trakcie całego procesu opiekunowie klubów mogą liczyć na wsparcie ze strony Centrum Nauki Kopernik i ekspertów dziedzinowych.
Eksperci wspierający kluby podczas projektu
Adam Zahler, Centrum Nauki Kopernik
Z Centrum Nauki Kopernik współpracuje od 11 lat – jako animator, prowadzący zajęcia w laboratorium chemicznym i fizycznym. Aktywnie współtworzy zestawy edukacyjne i scenariusze zajęć w ramach wielu projektów – ostatnio Modułowych Pracowni Przyrodniczych. Wykorzystuje swoje inżynierskie doświadczenie zdobyte przy konstrukcjach przemysłowych układów filtracyjnych i instalacji odpylających. Jako absolwent Zakładu Technologii Ciała Stałego Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej proponuje i ocenia doświadczenia, zwłaszcza te dotyczące fizyki i chemii leżące na pograniczu dydaktyki i praktycznych zastosowań. Chętnie prowadzi zajęcia warsztatowe dzieląc się interdyscyplinarną wiedzą.
Dr Zenon Kukuła, Wydział Nauk Ścisłych i Technicznych Uniwersytetu Śląskiego
Absolwent Uniwersytetu Śląskiego na Wydziale Matematyki Fizyki i Chemii. Od 1997 roku pracownik Instytutu Fizyki jako wykładowca w dziedzinie fizyki, elektroniki i informatyki. Adiunkt i kierownik pracowni dydaktycznych fizyki i elektroniki na wydziale Nauk Ścisłych i Technicznych. Członek Rady Dydaktycznej na wydziale do spraw kierunków fizycznych. Długoletni członek Polskiego Towarzystwa Fizycznego a obecnie pełniący funkcję sekretarza oddziału katowickiego PTF. Pasjonat elektroniki i fizyki. Lubi automatykę i mikrokontrolery w szerokich zastosowaniach.
Lista klubów, które zrealizowały projekty badawcze w ramach programu Badacze KMO 2022
Śląsk
- Młody Naukowiec ZSiP1Katowice (Katowice)
- KMO „STOs pomysłów” (Tychy)
- Klub Młodego Odkrywcy SP nr 37 w Zabrzu
- Kamerlik (Czerwionka-Leszczyny)
- Tropiciele Wiedzy (Chudów)
- Odkrywczy Maczek (Katowice)
- Poszukiwacze z 5 (Zabrze)
- Atomowe Zajączki (Jaworzno)
- Młody chemik (Sienna)
Mazowsze
- KMO H2O (Ostrołęka)
- KMO Kolumbus (Błonie)
- KMO #laboratorium (Żyrardów)
- Molekuły (Dzbenin)
- Eksploratorzy przyrody (Piaseczno/Jazgarzewszczyzna)
- Poszukiwacze i Odkrywcy/Mały inżynier (Huszlew)
- Klub 9 (Warszawa)
- Odkrywcy Natury (Piastów)
- Tęczowe Jednorożce (Samogoszcz)
Opis projektu
Rozwielitki to małe, widoczne gołym okiem skorupiaki o niemalże przezroczystych pancerzach. W naturze żyją w stawach czy kałużach, żywią się glonami i zawiesiną organiczną odfiltrowywanymi z wody. Stanowią interesujący obiekt badawczy, który można z powodzeniem hodować w warunkach domowych.
Badanie żywotności, rozmnażania czy zachowania rozwielitek jest ciekawym i wciągającym działaniem dla klubowiczów. Codzienny kontakt z tymi stworzeniami pozwala zaobserwować i docenić różnorodność organizmów żywych, nawet tak niepozornych jak rozwielitki.
W trakcie projektu klubowicze przechodzą przez kolejne etapy metody badawczej: prowadzą obserwacje, zadają pytania, stawiają hipotezy, projektują i przeprowadzają doświadczenia, zbierają i analizują dane oraz mają okazję do prezentowania i omawiania wyników z rówieśnikami. Dzięki temu rozwijają kompetencje badawcze i społeczne. Opiekunowie są z kolei na bieżąco wspierani przez pracowników Centrum Nauki Kopernik i ekspertów dziedzinowych poprzez spotkania grupowe oraz konsultacje indywidualne.
Lista klubów, które zrealizowały projekty badawcze w ramach programu Badacze KMO 2021 – Mazowsze
- KMO #laboratorium z Żyrardowa
- KMO Eksploratorzy przyrody z Piaseczna
- KMO Experci z Ruśca
- KMO Kolumbus z Błonia
- KMO Molekuły z Dzbenina
- KMO Nowe Miasto z Nowego Miasta
- KMO Odkrywcy Natury z PiastowaKMO Poszukiwacze i odkrywcy z Huszlewa
- KMO Sigma ze Starej Kornicy
- KMO Sowy z Warszawy
- KMO Szaleni Chemicy z Warszawy
- KMO Wulkany Energii z Warszawy
Publikacja
Oko w oko z rozwielitką, czyli jak zrealizować projekt badawczy w KMO
W trakcie realizacji projektu „Oko w oko z rozwielitką” w roku 2021 w województwie mazowieckim wszystkie materiały związane z przygotowanie i przeprowadzeniem projektów badawczych zebraliśmy i zredagowaliśmy w formie pełnowymiarowej publikacji. Jest to praktyczny przewodnik dla edukatorów zainteresowanych zainicjowaniem pracy projektowej w swoim środowisku edukacyjnym.
„Oko w oko z rozwielitką” to projekt przeznaczony dla pasjonatów przyrody, ale nie wymaga zaawansowanej wiedzy biologicznej. Skupia się przede wszystkim na poznaniu metody badawczej, zastosowaniu jej w praktyce oraz rozwoju kompetencji dzieci i młodzieży. Do jego realizacji nie potrzeba specjalistycznego sprzętu ani materiałów – niezbędne rzeczy znaleźć można w szkole i w domu.
Rekomendujemy przeprowadzenie projektu z klubowiczami i klubowiczkami z klas IV–VIII szkoły podstawowej. W trakcie jego realizacji młodsze dzieci mogą potrzebować na pewnych etapach większego wsparcia opiekunów niż starsi uczniowie, np. przy interpretowaniu zebranych w trakcie obserwacji danych. Projekt opisaliśmy krok po kroku, aby mogli go przeprowadzić także ci opiekunowie, którzy nie mieli do tej pory doświadczenia w tego typu działaniach.
Nasz poradnik przydatny będzie także dla osób, które chciałyby wykorzystać metodę badawczą do przeprowadzenia ze swoim klubem edukacyjnych projektów badawczych dotyczące innej tematyki niż „Oko w oko z rozwielitką”.
Publikacja „Oko w oko z rozwielitką, czyli jak zrealizować projekt badawczy w Klubie Młodego Odkrywcy” jest dostępna na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowa. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Centrum Nauki Kopernik. Utwór powstał w ramach Programu Klub Młodego Odkrywcy realizowanego przez Centrum Nauki Kopernik przy wykorzystaniu środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Zezwala się na dowolne wykorzystanie treści – pod warunkiem zachowania niniejszej informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, posiadanych praw oraz o Programie Klub Młodego Odkrywcy. Treść licencji jest dostępna na niniejszej stronie.